اسطوره یاد و فراموشی در داستان‌های رمزی و تمثیلی ایرانی

از انواع اسطوره‏ها، اسطوره «یاد و فراموشی» ست که نمونه‏های فراوانی از آن را می‏توان در میان اقوام و قبایل و تمدّن‏های مختلف یافت. «میرچا الیاده» دین‏پژوه رومانیایی در مقالاتی به تبیین این اسطوره پرداخت و نمونه‏هایی از آن را در میان یونانیان، هندوان، گنوسیان و مانویان معرّفی کرد. «سرود مروارید» که اثری گنوسی‏ست، نمونه عالی این اسطوره است که مضمون فراموشی و به‏خاطر آوردن در آن شباهت فراوانی با داستان هندی «ماتسیندرانات و گوراخنات» و روایت «شیخ صنعان و دختر ترسا»ی عطار دارد. با توجّه به این‏که از آبشخورهای داستان‏های رمزی ابن‏سینا و سهروردی، حکمت هرمسی و گنوسی‏ست، می‏توان نمونه‏هایی از این اسطوره گنوسی را در این روایت‏ها نیز یافت. هدف از نگارش این مقاله، تبیین و تطبیق اسطوره یاد و فراموشی به‏عنوان اسطوره‏ای گنوسی در داستان‏های رمزی و تمثیلی ایرانی‏ست. داستان‏های «حی بن یقظان»، «سلامان و ابسال»، «رسالة الطیر» و «قصیده عینیه» ابن‏سینا، «عقل سرخ»، «قصة الغربة الغربیة»ی سهروردی و داستان «شاهزاده‏ای که جادوگر او را فریفت» در مثنوی مولوی، نمونه‏های مورد بررسی در این مقاله‏اند.